Derviş Paşa

Sadrazam Sokollu Mehmed Paşa’nın amcazadesi ve Budin Beylerbeyi Ferhad Paşa’nın kardeşidir. 983 (1575/76) tarihinde Sokollu Diyarbakır beylerbeyliğinden azlettirdiği Özdemiroğlu Osman Paşa yerine onu tayin ettirmiştir. Derviş Paşa Kıbrıs Fatihi Lala Mustafa Paşa’nın düşmanıdır. Fakat onun şark serdarlığı döneminde ve 986 (1578) tarihinde maiyetinde bulunmuştur.

Bu sefer sırasında Osmanlı Pişdar kumandanı olan Diyarbakır Beylerbeyi Derviş Paşa 5 Cemaziyelahir 986 (9 Ağustos 1578) tarihinde, Safevî ordusunun başkumandanı Tokmak Han’ın 30 bin kişilik ordusunun hücumuna uğrayan Rumeli askerinin yardıma koşmuştur.

Tarihe Çıldır Zaferi adı ile geçen bu muharebede başta Özdemiroğlu Osman Paşa, Maraş Beylerbeyi Muytabzade Ahmed Paşa ve Derviş Paşa kahramanlıklar göstermiştir. Bu zaferden tam bir ay sonra 9 Eylül tarihinde Osmanlı ordusu, Tokmak Han’a karşı Koyungeçidi Zaferi’ni elde etmiştir. Bu harpte de Derviş Paşa’nın faydası görülmüştür. Bu zaferden üç gün sonra Derviş Paşa, Lala Mustafa Paşa tarafından Şirvan ve Dağıstan umumî valiliğine tayin edilmişse de mesuliyetin büyüklüğünden çekinerek bu görevi kabul etmemiştir. Bu vazifeyi büyük kahraman Özdemiroğlu Osman Paşa kabul ederek Lala Mustafa Paşa’yı çok müşkil durumdan kurtarmıştır. Bu umumi valiliğin Derviş Paşa tarafın dan kabul edilmemesi onun gözden düşmesine neden olmuştur.

Bundan evvel Derviş Paşa Lala Mustafa Paşa kumandasındaki Osmanlı ordusunda bulunmuş ve 15 Mayıs 1570 tarihinde başlayan Kıbrıs adasının fethine Halep beylerbeyi olarak iştirak etmiştir.

Sicilli Osmanî yazarı şu bilgiyi veriyor:

“Derviş Paşa ümeralıkta ün kazanıp 976’da (1568/69) Şam, 978’de (1570/71) Halep beylerbeyi ve 983’de (1575/76) Diyarbakır valisi olup 985’de (1577/78) azl ile sonradan vefat etti. Oğlu Mehmed Bey 1001’de (1593) vefat etti. Eyüp’te medfundur.”

Derviş Paşa’nın hangi tarihte ve nerede vefat ettiği şimdilik belli değildir. Oğlu Mehmed Bey’in dolama sikkeli muhteşem lahdi, Sokollu Mehmed Paşa Türbesi haziresinde ve Yazılı Medrese’nin

yanındadır. Şahidesindeki kitabe şudur:

Geçdi Derviş Paşa, ide Mehmed Bey âh
Şehri zilkadede ol eyledi azmi dergâh
Hüsn ile Yusufı sâni iken……
Elfi kâmilde didi Saîi Daî tarih
Meşhedi pâk ola Mehemmed pürnûr
1001

Mehmed Bey, 1593 Ağustosunda vefat etmiştir. Bu lahdin Derviş Paşa’nın kabri üzerine yapıldığı sanılmaktadır.