İdris-i Bitlisi

İlk eğitimini babasından aldı ve Diyarbakır ve Tebriz’de zamanın değerli âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsil etti. Bir müddet Akkoyunlu sarayında kaldı. Şah İsmail Akkoyunlu Devleti’ni ortadan kaldırınca Osmanlı Devleti’ne sığındı ve İstanbul’a geldi (1501). Saray’da büyük iltifat gören İdrisi Bitlisî II. Beyazıt’ın emriyle Farsça yazdığı Osmanlı tarihi olan Heşt Behişt adlı eserini otuz ayda tamamladı. Sultan Selim zamanında gerçekleştirilen doğu seferine katıldı ve padişaha danışmanlık yaptı. Yavuz’un emriyle doğu bölgesi aşiretleriyle görüşerek buraların savaşsız bir şekilde Osmanlı Devleti’ne geçmesini sağladı. Ardından Mısır seferine de katıldı ve bu hizmetlerini orada da sürdürdü. 1520 yılında İstanbul’da öldü.

Kabri, Gümüşsuyu mevkiinde, Kerim Ağa Sokağı ile Gümüşsuyu Caddesi’nin birleştiği yerde, sokağın sol köşesindeki 8 no’lu evin bahçesindedir. Sütun şahidesinde tarih yazılı değildir. Bu mevkide Gümüşsuyu Caddesi yanyana iki yoldan ibaret olup Kerim Ağa Sokağı tarafı setli sokak hâlindedir. Bunların hemen alt tarafında da Gümüşdere Sokağı bulunmaktadır. Setli sokakla beraber bu iki yol sanki birbirine paralel uzanmaktadır. Biraz ileride Gümüşsuyu Çeşmesi ve Namazgâhı bulunmaktadır.

Namazgâh taşı yok olmuş çeşme dahi kurumuştur. Siyasetçi, tarihçi, münşi, hattat, şair ve din âlimi olan İdrisi Bitlisî, asıl şöhretini nesir sahasında yazdığı eserlerle kazanmıştır. Tıp, kozmoğrafya, felsefe, tasavvuf, siyaset, ahlâk, tarih ve din gibi zamanının geçerli ilimleriyle meşgul olan İdrisi Bitlisî’nin, Türkçe, Arapça ve Farsça olarak yazdığı eserlerinden bazıları şunlardır:

Risalei Bahariye ya Rebiü’lEbrar, Risalei Hazaniyye, Tercüme ve Tefsiri Hadisi Erbain, Tercüme ve Nazmı Hadisi Erbain, Münazaratü’sSavm ve’lIyd, Heşt Behişt, Miratü’lCemal, Miratü’lUşşak vs.