Kimyager Derviş Paşa

Kimyager Derviş Paşa diye ünlüdür. 1817’de Eyüp’te doğdu. Babası mahalle imamı ve mektep hocası idi. 12 yaşında iken yeni açılan Mühendishane’ye girmiş ve oradan subay çıkınca Avrupa’ya gönderilmiştir. Birkaç sene Londra’da, üç sene de Paris’te bulundu. Maadin (madenler) okuluna devam etmiş ve dönüşünde Keban ve Ergani madenleri başmühendisi, sonra Harbiye’de fizik ve kimya hocası ve daha sonra mirliva rütbesiyle Harbiye müdürü olmuştur.

1264 Zilhiccesinde (Kasım 1848) ferik olarak, 1275 Saferinde (Eylül 1858) Meclisi Vâlâ azalığıyla İran hududunun belirlenmesi için gönderilen heyette 4 sene bulundu. 1276 Rebiyülahirinde (Kasım 1859) Petersburg Sefiri, 28 Muharrem 1277’de (16 Ağustos 1860) Maarif Meclisi reisi, 1278 ebiyülevvelinde (Eylül 1861) maarif müsteşarı, 11 Cemaziyelahir 1284’de (10 Ekim 1867) askerî mektepler nazırı, 9 Muharrem 1285’de (2 Mayıs 1868) Şurayı Devlet azası, 6 Şevval 1286’da (9 Ocak 1870) vezaretle Halep valisi, 23 Şevval 1288’de (5 Ocak 1872) Maarif nazırı, 7 Rebiyülevvel 289’da (15 Mayıs 1872) Islahat Meclisi azası, 28 Receb 1290’da (21 Eylül 1873) Ankara valisi oldu. Bu vazifeleri esnasında Paris’te toplanan askerî kongreye devlet tarafından murahhas olarak gönderilmiştir. Ramazan 1291’de (Ekim 1874) Tahdidi Hudut Komisyonu’na memur oldu. 24 Muharrem 1296’da (17 Ocak 1879) Fatih Camii civarındaki konağında fücceten vefat etti. 45 sene devlet hizmetinde bulunmuş değerli bir vezirimizdir. Kimya ilminde çok bilgili idi. Fransızca ve İngilizce biliyordu.

İstanbul’da Sultanahmet’te yanan Adliye binasında Darülfünun adı ile ilk açılan üniversitede Derviş Paşa fizik dersleri vermiş, Hekimbaşı Salih Efendi de hayvanat okutmuştur. Usuli Hikmeti Tabiiye

ve Kimya isminde iki eseriyle fizik aletlerinin tarifini içeren bir risalesi ve daha başka risaleleri vardır. Bir de İran hududu komisyonu reisi olduğu zaman bu işin vesikalarını muhtevi olarak Müzekkere ismiyle yazdığı siyasi mahiyette bir eseri daha basılmıştır.

Derviş Paşa, Dr. İsmail Derviş Bey’in babası ve muharrir Suat Derviş Hanım’ın dedesidir.

Kabri Divanyolu’nda Sultan II. Mahmud Türbesi bahçesinde ve türbe tarafındadır. Sütun şeklindeki şahidesi Mevlevî sikke kabartmalıdır.

Üzerindeki kitabesi şudur:

On sekiz yaşından altmış / üç yaşına kadar
Devleti Osmanî’ye / hidemat ederek bu
müddet zarfında sefaret / ve nezaret gibi
me’muriyetlere mazhar / ve seksen dört tarihinde
ihrazı rütbei vezaretle namver olmuş
olan / ve Meclisi Ayan ve Darı Şurayı / Askerî
azalıkları / uhdesinde iken vefat / etmiş olan
meşhur hikmet / hâcesi merhum ve mağfur
/ esSeyyid Mehmed Emin Derviş / Paşa’nın
ruhu için Fatiha. 24 Muharrem 1296

Kitabe Eyüplü Emin Efendi’nin güzel hattı ile hazırlanmıştır.