Koca Yusuf Efendi

Koca Yusuf Efendi’nin kimliği hakkında kaynaklarda bilgi yoktur. Yalnız varlıklı bir kimse olduğu anlaşılmaktadır. Eyüp Sultan’da iki çeşmesi, türbesi, Sütlüce’de yalısı ve bahçesi Eyüp’te şifa havuzu çiftliği vardır.

Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki bir atama emrinden Koca Yusuf Efendi’nin Eyüp Camii İmareti matbahı âmire emini olduğunu ve kendisinin de buraya yapılmış bir vakfı bulunduğunu ve Rebiyülahir 1201 (Ocak 1787) tarihinde bu vakfın mütevellisinin “evladı vâkıftan Mehmed Sadullah Efendi” olduğunu öğreniyoruz.

Koca Yusuf Efendi 1104’de (1692/93) vefat etti ve Eyüpsultan’da şadırvan avlusu haziresine ve Silahdar Ağa Caddesi’nin sağ köşesindeki türbesine gömüldü. 1910 yılında bu caddenin genişletilmesi sırasında türbesi yıktırılmış, kitabesi de Mihrişah Valide Sultan Mektebi yanındaki şahide mezarlığına atılmıştır. Bugün iki parça hâlinde olan kitabesindeki yazı şudur:

Merhum ve mağfurünleh Koca Yusuf Efendi ruhu içün elFatiha/
Sene 1104

Türbe yıktırıldıktan sonra şimdi görülen hazire yapılmıştır. Yusuf Efendi’nin lahdi bu duvar üzerindeki hacet penceresinin arkasındadır. Sütun şeklindeki şahidesinin üzerinde yukarıdaki yazıların bir eşi mevcuttur.

Koca Yusuf Efendi’nin çeşmelerinden biri, Düğmeciler Mahallesi’nde, Zekai Dede Sokak ile Kurukavak (Halit Paşa Caddesi) Caddesi’nin birleştiği yerde olup her ikisinin de kitabesi yoktur. Koca Yusuf Efendi’nin yalısı Sütlüce civarında Karaağaç bahçesi bitişiğinde, Şeyhülislâm Ebussuud Efendi’nin çam ağaçları ile süslü bitkilerle dolu bahçesi ile Sokollu Mehmed Paşa’nın meyve ağaçlı çiçek tarhları ile bezeli yalı ve bahçesinin yanında idi. Yalı, Darüssaade Ağası Uzun Süleyman Ağa marifetiyle ve bir ferman mucebince, 1116 Muharreminde (Mayıs 1704) tamir edilmiştir. Ayrıca 12 Zilkade 1118 (15 Şubat 1707); 26 Muharrem 1119 (29 Nisan 1707) tarihleri arasında bahçesinin deniz kenarına bir kasrı

hümayun yaptırılmış ve kilerliye, seferliye ve teberdarana da birer koğuş inşa edilmiştir. 1190 Saferinden (Nisan 1776) itibaren yalıya bazı ilâveler yapıldığı da görülmektedir.

Bu ifadelerden anlaşılacağı üzere, Koca Yusuf Efendi’nin yalı ve bahçesi, vefatından sonra, Hadîkai Hassa’ya yani mîrîye intikal etmiştir.

Ahmed Efendi ayrıca Eyüp Nişanca’sında Çiniliçeşme Sokağı üzerinde İstanbul’un en güzel çeşmesini yaptırmıştır. Servi motifli çinili pano devrinin nefis bir örneğidir.