Mustafa Efendi (Dürrizade)

Dürrîzade diye de ünlüdür. Dürrî Mehmed Efendi’nin oğlu olup 1114’de (1702/03) doğdu. Tahsilden sonra müderris oldu. Sultan I. Mahmud döneminde babasının, ölen Şeyhülislâm İshak Efendi’nin yerine şeyhülislâm olması üzerine Galata mollası yani kadısı oldu ve hemen sonra Mekke payesi ile taltif edildi. O sırada 33 yaşında idi.

1152’de (1739/40) İstanbul kadısı, 1159 Şevvalinde (Ekim 1746) Anadolu kazaskeri ve sonra Rumeli payesi oldu. 1164 (1750/51) ve 1168 (1754/55) senelerinde birer sene Rumeli kazaskeri olmuştur.

21 Şevval 1169’da (12 Temmuz 1756) Şeyhülislâm Damatzade Feyzullah Efendi’nin azli üzerine Sultan III. Osman devrinde bu makama getirildi. Bu görevde 7 ay kadar kaldıktan sonra 28 Cemaziyelevvel

1170 (18 Şubat 1757) tarihinde azlolundu. Padişah fermanı ile Gelibolu’ya gönderildi. Bu onun ilk meşihati idi. Beş sene kadar açıkta kaldıktan sonra Sultan III. Mustafa devrinde 5 Şevval 1175’de (29 Nisan 1762) Tireli Ebubekir Efendizade Ahmed Efendi’nin yerine ikinci defa şeyhülislâm oldu.

Mustafa Efendi 24 Zilkade 1180’de (23 Nisan 1767) 5 seneye yakın kaldığı bu görevden azlolundu. Yedi sene kadar açıkta kaldıktan sonra 15 Zilhicce 1187’de (27 Şubat 1774) üçüncü defa meşihat makamına getirildi. Fakat illeti pirî ile 1188 Recebinde (Eylül 1774) azl ile Fatih civarındaki konağına çekildi. Bu meşihati de 7 ay sürmüştü.

Mustafa Efendi bu konakta 7 Zilhicce 1188’de (8 Şubat 1775) vefat etti. Cenaze namazı Fatih Camii’nde kılındıktan sonra Edirnekapı Mezarlığı’ndaki büyük aile haziresine gömüldü. Burası Lalîzade Çeşmesi ile ünlü şair Baki Efendi kabrinin biraz ilerisinde ve yolun dirsek yaptığı yerdedir. Eskiden İstanbulEyüp yolu bu hazirenin önünden geçiyordu. Sütun şeklindeki şahidesi iki parça hâlinde yerdedir.

Mustafa Efendi’nin üç meşihatinin toplamı 6 yıl 1 ay 17 gündür. Görünüşü ve tavrı güzel, talihi açık olup evlâdı, bağlıları ve çerağı çoktu. İffetli ve beş vakit namaza cemaatle devam ederdi. Akşamdan yatsıya kadar seccadeden kalkmayıp ibadet ederdi.

Ana tarafından dedesi Abdülkadir Efendi’dir ki eski kazaskerlerden Molla Çelebi torunlarındandır. Zevcesi Paşmakçızade Abdullah Efendi’nin kızıdır. Evlâdı ondan olmuştur. Yenikapı İskelesi Mescidi yandığı için 1179’da (1765/66) fevkanî olarak bina etti. İnşaatın bitimine Müstakimzade: Cami’i ziba ve hayrı Mustafa 1179 tarihini düşürmüştür.

Oğullarından Ebu’lBerekât Mehmed Nureddin Efendi müderris iken 1179’da (1765/66) vefat etti. Diğeri Tahir Mehmed Efendi Ezine müderrisi iken 1180 Zilkadesinde (Nisan 1767) Selânik

kadısı olup 1186’da (1772) vefat etti. Yanında medfundurlar. Sütun şahidesinde 10 mısralı bir kitabesi vardır. Oğullarından Ataullah Efendi ve Arif Efendiler şeyhülislam olmuşlardır. Büyük oğlu Nurullah Efendi sudurdandır. Nurullah Efendi 1192’de (1778/79) vefat etmiş ve babasının yanına defnedilmiştir.