Salih Mehmet Efendi

Hekimbaşı Salih Mehmed Efendi diye meşhurdur. 1231’de (1815/16) Tophane’de doğdu. İstanbul’da Sultan II. Mahmud devrinde eski Galatasaray Mektebi içinde ve açılmış olan Mektebi Tıbbiye’nin ilk mezunlarındandır. Salih Efendi 1259 (1843) senesinde mektepten altmış yedi öğrenci arasında birincilikle çıkmıştır. Tıbbiye Mektebi’nde yetişip doktor ve öğretim üyesi, 1265 Zilkadesinde (Eylül 1849) Padişah Abdülmecid’in baş doktoru yani “seretıbbayı şehriyarî” olmuştur.

1266 Cemaziyelahirinde (Nisan 1850) ticaret muavini, 1267 Şabanında (Haziran 1851) Encümeni Daniş azası, 1272 Saferinde (Ekim 1855) ikinci defa seretıbba, 1275 Zilkadesinde (Haziran 1859) maarif müsteşarı, 1276 Cemaziyelevvelinde (Aralık 1859) ticaret muavini ve bir ay sonra ticaret müsteşarı, Rebiyülahir 1277’de (Ekim 1860) Altıncı Daire reisi, yani Beyoğlu belediye başkanı oldu.

1278 Rebiyülevvelinde (Eylül 1861) divanı zaptiye reisi, 1282 Rebiyülahirinde (Eylül 1865) tıbbiye nazırı, 1287 Cemaziyelevvelinde (Ağustos 1870) bâlâ rütbesine erişmiş, 1288 Şabanında (Ekim 1871) azl ile 1291 Muharreminde (Şubat 1874) maarif müsteşarı, 1293 Cemaziyelevvelinde (Haziran 1876) Sultan IV. Murad’ın annesi Şevkefza Valide Sultan’a kethüda olmuşsa da üç dört ay sonra azledilmiştir.

1294 Cemaziyelevvelinde (Mayıs 1877) meclisi maarif riyaseti verilmiş ve 1295’de (1878) azl edilmiş ve emekli olmuştur. 4 Şevval 1312’de (31 Mart 1895) vefat etti. Kabri, Eyüp Sultan’da Beybaba Sokağı üzerinde ve Pertev Paşa Türbesi ile Feridun Paşa Türbesi arasında uzanan mezarlıktadır. Yaşı 90’a yakındı. Zayıf bünyeli ilmi nebatatta (botanik) mahir, doğru ve dirayetli bir doktordu. Vefatına kadar Darülmuallimîn ve Mektebi Mülkiye’de ilmi nebatat dersi veriyordu. Salih Efendi Galata Sarayı Tıbbiyesi’nin nazırı bulunduğu sırada burada bir matbaa kurmaya muvaffak oldu. Ayda bir defa Fransız diliyle çıkan bir meslek mecmuasının bu matbaada basılmasını sağladı. Nazırlığı zamanında tıp ilminin tedrisi Türkçeye tahvil olunduğu için ilmî kelimeleri bulmak ve tıp kitaplarını lisanımıza nakl ve tercüme etmek hususunda pek güzide hizmetleri geçmiştir. Resimleri mükemmel İlmi Hayvanat ve

Nebatat isminde kitabı vardır. Hekimbaşı Salih Efendi’nin kitabesi şudur:

Sultan Abdülmecid Han / Hazretlerinin sertabibi ve sabık / maarifi umumiye müsteşarı / kudemayı
eâzımı ricali / devleti aliyyeden Sâlih Efendi’nin ruhiçün Fâtiha / 4 Şevval 1312