Tunuslu Hayrettin Paşa

Kafkasya kökenli Osmanlı devlet adamıdır. Küçük yaşlarda köle olarak İstanbul’a geldi ve 1830 yılında Tunus’a götürüldü. Tunus valisi Ahmed Paşa’nın sarayında Arapça ve İslâmî ilimler alanında eğitim gördü. Daha sonra askerî eğitim almak üzere Fransa’ya gitti. Bahriye’de görev aldı ve 1862 yılına kadar Tunus donanmasını ıslah çalışmalarına katıldı. Ayrıcı hukukî ve malî düzenlemelerde de görev yaptı. 1878 yılında İstanbul’a geldi ve II. Abdülhamid tarafından sadrazamlığa getirildi. Bu görevde fazla kalamadı.Bununla birlikte Osmanlı devletinde gördüğü aksaklıkların düzeltilmesi için padişaha çeşitli raporlar hazırladı. 19. yüzyıl İslâm dünyasının çöküş sebepleri ve çözüm yolları ile ilgili düşüncelerini içeren Akvemü’lmesâlik adlı eserini Arapça olarak 1868 yılında Tunus’ta bastırdı. Devrinde ilgi uyandıran bu eser çeşitli dillere çevrildi. 1890 yılında İstanbul’da vefat etti. Cenazesi Eyüp’te Bostan İskelesi’nde bulunan Şah Sultan imareti bahçesine defnedildi. 1968 yılında ise kemikleri Tunus’a götürüldü.