Zal Mahmut Paşa

Bosnalıdır. Devşirilerek enderuna getirilmiş ve terbiye edilmiştir. “Kanunî Sultan Süleyman’a azim bir hizmeti mukabilinde 960’da (1553) zal namı ve rütbe ve atiye verildi.”

Tarihçinin dediği büyük hizmet Kanunî’nin en büyük oğlu Şehzade Mustafa’nın boğdurulması olayıdır. Mahmud Paşa bu işi bizzat kendisi veya yanındakilere yaptırmıştır. 975 (1567) tarihinde vezir oldu ve 980 (1572) senesinde de II. Selim’in kızı Şah Sultan ile evlendi.

988 Şabanında (Eylül 1580) karısı ile bir günde hastalanıp, vefat ederler. Bu hâl aralarındaki sevginin büyüklüğüne yorumlanmıştır.

Peçevî Mustafa Efendi Zal Mahmud Paşa için; “Adalette ve cömertlikte orta bir adamdı. Akranları arasında kıymeti vardı.” demektedir. Sicilli Osmanî yazarı da; “Şeci, sadık ve çalışkan idi” diye yazmaktadır.

Paşa’nın Eyüpsultan’da Mimar Sinan’a yaptırdığı muhteşem bir camii, medresesi ve türbesi vardır. Türbe cami ile beraber 1577 yılında yapılmıştır. Bunun için düşülen tarih Farsça olup şudur:

Hatifi begüft ü tarih haza makamı Mahmud