Sokollu Mehmet Paşa Çeşmesi

Camii Kebir Caddesi üzerinde ve Sokullu Mehmed Paşa Türbesi cephesindedir. Yol seviyesi yükseltildiğinden çukurda kalmıştır. Ayna taşı küçüktür. Türbenin cadde tarafındaki yüzünde ve pencerenin sol tarafında üç sıra halinde hazırlanmış şu kitabe vardır:

Bu şarâb-ı tahûru kıldı sebil

Ol semiyy-i Nebbi ferruh fal

Eylesün nûş iden nev kevserden

Rûh-t evlâdına du 'a İrsal

Didi târihini Nihadf içüb

Selsebil-i behişt-i âb ü zülâl

976

Ketebe Hızır.

Çeşme türbe ile beraber yapılmıştır.

Kalenderhane Caddesi üzerinde ve Saçlı Abdülkadir Efendi Camii haziresinin sağ tarafındadır. Kemeri içindeki kitabesi üç satır halinde hazırlanmış olup şudur:

Hazret-i Paşa-yı hemnâm-ı Resul

Ayn-ı âb-ı kevseri kıldı sebil

Nûş İden bulur hayât-t câvidan

Hakk kabul itsün zehi hayr-ı cemil

Kim Nihadi didi târih-i latif

Oldu ayn-ı çeşmesâr-i selsebil

977 (1569)

Ketebe Hızır hattı ile yazılmıştır.

Evliya Çelebi bu çeşmeye Çarşı Çeşmesi demektedir. Sağ tarafında medresenin bahçesine açılan büyük bir kapısı vardır. Bu kapı örülü vaziyette iken 1989 yılında açılmıştır.

Burası, Türbe bahçesi Mesiresi adı ile ünlü idi.

Kaynak: (E.Çelebİ, Haz. Danışman 2/98) (İ.Tanışık, İst Çeş. 1/25) (Hâlid Tanık, Hz. İ Evliya ve Eyüp Beldesi S: 45)

Zal Paşa Caddesi ile Balcı Yokuşunun birleştiği yerde ve sokağın sol köşesindedir. Arkasında Afife Hatun Tekkesi, önünde ise Kızıl Mescid bulunmaktadır. Klasik çeşmenin kemeri içinde üç sıra halinde hazırlanmış şu kitabe vardır:

Sâhib'ül hayr o hemnâm-ı Resul Mevlâ

Kıldı bu çeşmei cân-bahşı revân itdi atâ

Eyledi âb-ı ûrâvânı revân Hakk yoluna

Hoş sebil itdi içüb halk-ı cihan İde du 'â

Hakk kabul eyliye kim didi Nihâdi târih

Kıldı bu çeşmeyi bünyâd Mehemmed Paşa

978 (1570)

Çeşmenin alnında ise şu kitabe bulunmaktadır:

Bu dilcû çeşmenin bânîi vâlâsı (Kırık) itmiş

Hazine yabmadan vaktiyle ol zât-ı behişt-me'vâ

Afife Hanım oldu yarke-i rahmet bu mevki'de

Hüdâ rûh-ı revanın âb-ı kevserle ide irvâ

Ol iffet pişenin Nâfi Efendi ya'ni mahdumu

Hazine eyledi ruhu içün bu çeşmeyi inşâ

1268 (1851)

Nafı' Efendi, Afıfa Hatun Tekkesi'nin kurucusudur. Bu Tekke bahsine bakınız.

Kosova Vilayeti'nin Prizren Sancağı'nda dünyaya gelen kitabe yazan Şair Nİhâdi hakkında hemen hiç bir bilgimiz yoktur.

Kaynak: (Tanışık, İst Çeş. 1/26) (N. Nirven, Devr Olunan Sular) (Kınalı-Zâde Hasan Çelei, Tezkiretü'ş-şuara 2/1011) (Si. Osm. 4)596)

Feshane Caddesi ile Eyüp İskele Caddesinin birleştiği yerde ve birinci caddenin sol köşesinde idi. Tam karşısında Eyüp Emniyet Amirliği binası ve yan tarafında ve yol aşırı yerde ise, Ferhad Paşa Türbesi vardır. Yeri hâlen arsadır. S. Eldem Bey'in İstanbul Anıları adlı eserinde resmi vardır.

Çeşme alü yüzlü olup tamamen kesme taştan yapmıştı. Yuvarlak kemeri üzerinde üç satır halinde hazırlanmış altı mısralı bir kitabesi vardı. 1946 tarihinde yıktırıldı.

Kaynak: S. Eldem, İst Anıları S: 105)

Camii Kebir Caddesi ile Boyacı Sokağının birleştiği yerde caddenin sağ köşesinde idi. Hemen arkasında şeker Pare Kadın Türbesi vardır. Bu güzelim çeşme 1942 tarihinde yıktırıldı ve yeri yola katıldı.

Altı cepheli çeşmenin her yüzünde mermer oymalı şebekeli pencereleri vardı. Ortadaki pencerenin önüne ve ayna taşının üzerine üç satır halinde hazırlanmış şu kitabe vardı:

Hazret-i Paşa-yı hemnâm-ı Resul

Barekallâh eyledi hayrı cemil

Bu Nihâdtdidi târih "se" ta

Çeşme-i pes üç taraf kıldı sebil

975

Pak, safi çeşme-i âb-ı selsebil

975

Oldu âb-ı kevser âb-ı selsebil

975 (1567)

Geniş saçaklı ve kesme taştan yapılmış olan çeşme bir sebili andırır. Sokullu'nun Eyüp'te altı çeşmesi vardı. Hepsi Mimar Sinan'ın eseridir.

Evliya Çelebi bu çeşmeden "Rasûl Paşa Çeşmesi" diye bahseder ve beşinci tarih mısraını aynen nakleder.

Kaynak: (Tanışık, İst Çeş. 1/22) (Danışman, E.Çelebi 2/98) (S. Eldem, İst Anıları S: 105)