Şeyhülislam Mehmet Esat Efendi

Şeyhülislâm M. Esad Efendi, Şeyhülislâm Hoca Sadeddin Efendi’nin ikinci oğlu olup 10 Muharrem 978’de (14 Haziran 1570) dünyaya geldi. Büyük kardeşi, Şeyhülislâm M. Efendi’dir. Babasının ihtimamı ile ilim ve irfan sahibi oldu. 996 Recebinde (Haziran 1588) Kemal Efendi yerine, Haseki payesi ihsan olundu. O sırada 18 yaşında idi. Bu suretle medreselerde ders verirken 1001 Şevvalinde (Temmuz 1593) başarı ile tamamladıktan sonra 1004 Cemaziyelahirinde (Şubat 1596) Edirne kadılığına nail oldu. Aynı senenin Zilhiccesinde (Ağustos) Anadolu kazaskerliği payesine terfi ettirildi.

1007 Muharreminde (Ağustos 1598) İstanbul efendisi denilen İstanbul kadılığına getirildi. Esad Efendi’nin, babasının iltimasıyla birdenbire Edirne kadısı, arkasından da 25 yaşında iken İstanbul kadısı olması çok tenkit edilmiştir.

1010 Saferinde (Ağustos 1601) Anadolu kazaskeri oldu. 1011 Recebinde (Aralık 1602) babası Hoca Sadedin Efendi’nin hocalık görevinden uzaklaştırılması üzerine oğlu Esad Efendi de azledildi.

1012 Ramazanında (Şubat 1604) Rumeli sadaretine nail oldu. 1013 Şabanında (Ocak 1605) bu görevden istifa etti. 1015 Saferinde (Haziran 1606) ikinci defa Rumeli kazaskeri oldu. 1017

Muharreminde (Nisan 1608) azledildi. 1023 (1614) senesinde hacca gitti. Dönüşünde Karaman’a geldiğinde yani 5 Cemaziyelahir 1024‘de (2 Temmuz 1615) kardeşi Şeyhülislâm Mehmed

Efendi‘nin vefatı üzerine bu göreve getirildiği haberi geldi. Bu vazifede 60 bin akçe alıyordu. Ayrıca Kalkandelen arpalığı ihsan olundu. 1027 Recebinde (Temmuz 1618) Sadaret Kaymakamı Sofu M. Paşa azledilmiş ve meşihat salahiyeti de Esad Efendi’nin elinden alınarak, Padişah Genç Osman’ın hocası Amasyalı Ömer Efendi’ye devredilmiş ve kendisi fetva veren başmüftü hâline getirilmiştir.

1030 Cemaziyelahirinde (Nisan 1621) tarihinde açılan Lehistan seferinde bu seferin açılmasına karşı koyduğu hâlde çaresiz kalmış ve sefere iştirak etmiştir. Sultan II. Osman’ın yanında bulundu. Fakat Boğdan’da hastalandığından, zarurî olarak dönüşüne izin verildi ve bir yıl yine inzivaya çekildi.

1032 Zilhiccesinde (Ekim 1623) ikinci defa şeyhülislâm oldu. Fakat iki sene bu makamda kalmadan 14 Şaban 1034 (22 Mayıs 1625) günü vefat etti. Kabri, Eyüp Sultan’da Saçlı Abdülkadir Camii haziresinde babası ve kardeşinin yanındadır. Vefatında 55 yaşında idi. Her iki meşihatinde toplam 9 seneye yakın görevde bulunmuştur.

Esad Efendi büyük bilginlerden ve “şeyhü’lfenn” idi. Bir zaman müsteşarı devlet olup hacca gidişinde fukaraya çok yardım etmiştir. Üç dilde yani Türkçe, Farsça ve Arapça şiir yazabiliyordu. Kasidei Bürde’ye tahmisi vardır. Oğlu Ebu Said Efendi, diğer oğlu değerli şairlerden ve bilginlerden Arif M. Efendi Süleymaniye müderrisi iken gençliğinde, 1031 Ramazanında (Temmuz 1622) vefat etti. Kabri babasının yanındadır. Fakat muhteşem lahdinde yazı yoktur. Şiirlerinde Ârifî mahlasını kullanmıştır.

Esad Efendi’nin üçüncü oğlu Ebussuud Efendi müderris ve Bursa kadısı oldu. 1093’de (1682) vefat etti. Kabri, Bursa’da Emir Sultan Türbesi civarındadır. Taşı mevcuttur.

Esad Efendi, Üsküdarî Şeyh Aziz Mahmud Efendi Hazretlerinin müridi olmuş, ondan “tekmili tarikat ve tahsili sermayei babı hakikat” eylemiştir.

Şeyhülislâm Esad Efendi’nin Kasidei Bürde tahmisinden başka; Fezaili Cuma, Güli Handan, Tercümei Gülistan, Zeyli Tâcü’tTevârih, Manzum Tercümei Şemail gibi eserleri vardır.